رعایت تناسب شدت و مدت ورزش با فصول مختلف سال مهم است .مثلا ورزش در فصل بهار باید قوی و دارای زمان کوتاه و در زمستان طولانی تر و سبک تر باشد.
در زمان معتدل ترین دما در طول روز برای ورزش مناسب می باشد. لذا در فصل پاییز بهتر است نزدیک ظهر، پس از هضم صبحانه و قبل از خوردن ناهار ورزش کنید. در این فصل از زیاده روی در ورزش پرهیز کنید.
در تابستان بهترین زمان ورزش اندکی پس از طلوع آفتاب در خنکای صبح است. این زمان را از دست ندهید. ورزش در تابستان هم از نظر شدت و هم از نظر مدت باید کمتر از فصول دیگر باشد. بهترین زمان ورزش در این فصل ابتدای روز یعنی در خنکی روز است. کاهش میزان ورزش به دلیل تحلیل مواد در فصل تابستان ناشی از گرمی هوا و تقلیل غذاست. ورزش، هم در زمان پری معده و هم در زیاد خالیبودن آن، ممنوع است و در روزهای گرم سال باید در ابتدای صبح انجام شود.
با توجه به تجمع مواید زاید در فصل زمستان ورزش دراین فصل ضروری است و بهترین زمان ورزش در این فصل آخر روز طبیعی یعنی حدود ساعت چهار عصر می باشد که هوای کمی گرم تر ازسایر ساعات است.
بهتر است، ورزش پیش از خوراک باشد. هر آدمى به اندازه عادت و نیرویش راه برود یا سوارکارى نماید و از آن بیشتر نشود تا احساس خستگى و سنگینى بسیار ننماید.
ورزش باید گونه اى باشد که اگر پیش از خوراک بکار رفت، حرارت غریزى را آن چنان روشن و پاک کند که هنگام برخورد با خوراک اشتها فراوان داشته باشد و تن بسیار شاداب و چالاک گردد.
چنانچه شکم او سنگین و آویزان باشد آن را با دستارى، پهن محکم ببندد و از حرکت هاى درازمدت پس از خوراک دورى نماید.
فاصله بین تغذیه و ورزش بسته به نوع غذاهای مصرفی متفاوت است و به طور متوسط حدود سه ساعت بعد از غذاست. در صورت مصرف غذاهای لطیف، این مقدار کمتر و در صورت مصرف غذاهای سنگین، این زمان طولانی تر می شود.
مهمتر از شدت ورزش، استمرار آن است. ورزش خوب، دستکم 4-3 بار در هفته به مدت 60-30 دقیقه است و لازم است دستکم 2-3ساعت پس از غذا انجام شود.
بهترین زمان ورزش در رمضان، بر اساس نوع و هدف آن، پیش از سحر، 3-2 ساعت پس از سحری یا در انتهای روز است و باید با شدت کم انجام شود و زمان آن کوتاه گردد تا موجب ضعف، عطش نگردد.
افراد ضعیف میتوانند فعالیت ورزشی خود را در روزه داری بسیار محدود یا حتی با مشورت پزشک خود، قطع نمایند.
کسی که موفق به ورزش معتدل در زمان مناسب گردد از درمان بیماری های مادی و مزاجی بی نیاز می گردد. یعنی از ایجاد سوء مزاج که همان خروج از تعادل است جلوگیری می کند
پیش از آنکه سنگین شود آن را ترک کند ولی سریع یا زودتر از عادت از آن دست نکشد چون موجب مى شود اثر مطلوب را نگذارد.
بهتر است کسى که ورزش سنگین مى کند آن را آهسته آهسته آغاز نماید و یکباره پى ها (و ماهیچه ها) را با ورزش سنگین روبه رو نکند.
شدت ورزش باید به حدی باشد که موجب افزایش ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس، تعریق ملایم و سرخی پوست چهره شود و پس از آن، احساس سبکی و نشاط پدید آید ولی نباید پس از ورزش احساس ضعف و خستگی و ماندگی داشته باشید.
هرگاه اندامهاى بدن به حرکت درآید و در اثر این حرکت، حرارت غریزى برافروخته گردد، چنین حرکتى را ریاضت یا ورزش می نامند. در ورزش تنفس بزرگ در پى می آید. افرادى که با اسلوب صحیح و متناسب با اعتدال مزاجشان و در وقت مناسب ورزش می کنند، از چاره جویى (پیشگیرى) و مداواى بیمارىهاى مادّى و بیمارىهاى مزاجى که در دنباله ى آن مى آید، بى نیاز مى گردند. این بهره ورى از ورزش هنگامى میسر است که دستورات دیگر بهداشتى را به کلى مراعات کنند.
ما مجبور به غذا خوردن هستیم و تندرستى ما با غذایى که مناسب مزاج ما باشد، ارتباط مستقیم دارد (غذایى که در کیفیت و کمیّت معتدل است).
تمام قسمتهاى غذایى که میخوریم بدون استثنا کنش غذایى ندارد، بلکه در هر مرحله از هضم بخشى از آن به صورت مادّه ى زاید درمى آید و طبیعت مى کوشد آن را از بدن دفع کند. لیکن ورزش چیزى است که ما را از استعمال دارو بى نیاز مى سازد و بهترین بازدارنده حالت امتلا است.
ورزش، حرارت ملایم پدید مى آورد و به دفع مواد زاید کمک مى کند.تولید حرارت مىکند و حرارت غریزى را فزونى مىدهد. بر اثر ورزش مفاصل سخت نیرومند مىشوند، پىها (اعصاب) نیرو مىگیرند، در کنش هایشان قوى مىگردند و از تأثیرپذیرى در امان مى مانند.اندامها در اثر ورزش براى پذیرش غذا آمادگى بیشتر مىیابند، زیرا مواد دفعى از آنها دست برداشته اند.در اثر ورزش با دفع مواد زاید، جذب مواد غذایى به وسیله نسوج افزایش مى یابد.
بدون رعایت تغذیه سالم ورزش بی معنی است. برداشتن بار سنگین در ورزش اشتباه است. دو ساعت بین غذا و ورزش باید فاصله بیفتد. در هنگام گرسنگی نباید ورزش کرد. ورزشهای سنگین یعنی ورزشی که بیش از حد معمول باشد، نه تنها هیچ ارزش درمانی ندارد بلکه یک نوع خودکشی محسوب میشود. ورزش، باعث بزرگی قلب یا ششها نمیشود، بلکه هماهنگی میان آنها با عضلات موجب بهبود عملکرد میشود. ورزشهایی که تا سنین پیری میتوان آن را ادامه داد مناسب است، مثل ورزشهای باستانی، شنا، کشتی، اسبسواری و تیراندازی. نرمش روزانه بیست تا سی دقیقه مناسب است. هرگز قبل از اینکه تخلیه مدفوع و ادرار نداشتید ورزش نکنید چون باعث جذب سموم به کل جریان خونتان میشود
در ورزش، حرکات مفاصل باید دارای نیروی مقابل و کنترلی باشد و حرکت سریع مفصل تا انتهای دامنه حرکتی، بسیار خطرناک است. ورزشهای غیر ایزومتریک (مانند وزنهبرداری و پرورشاندام) اصولاً هیچ یک از اهداف ورزش طبّی را برآورده نمیکنند. نیاز بانوان به ورزش کردن، بسیار کمتر از آقایان است، به نحوی که اغلب، همان فعّالیت روزانه، برای سلامتی ایشان کفایت میکند. هرگونه فعّالیت سنگین ورزشی، به شدّت، سلامتی بانوان را به مخاطره میاندازد.
از دیدگاه طب سنتی، ورزش یکی از اصول مهم حفظ تندرستی است و به درمان بیماریها کمک میکند. ورزش در دفع فضولات باقیمانده از هضم غذا نیز نقش دارد. اگرچه فضولات ناشی از هضم غذا به روشهای مختلف مثل ادرار، مدفوع، تعریق از بدن دفع میشود، همواره مقدار کمی از آن در بدن باقی میماند.
ورزش و لزوم آن
ریاضت یا ورزش در طب سنتی ایران اهمیت فراوانی دارد به طوری که حکیم بوعلی سینا در کتاب قانون در بحث تدابیر مشترک، مهم ترین تدبیر در تندرستی را در درجه نخست، ورزش کردن و سپس تدبیر غذا و تدبیر خواب می داند و از این رو سخن خود را با تدبیر ورزش آغاز می کند.
در پزشکی ایرانی ورزش چنین تعریف می شود: حرکتی است تابع اراده و هر گاه که انسان ورزش کند، اندام هایش از حرکت گرم شده و حرارت غریزی بر می افروزد تازه می شود. ابن سینا ورزش را حرکتی می داند که منجر به سریع شدن و عظیم شدن تنفس گردد.
نیاز بانوان به ورزش کردن، بسیار کمتر از آقایان است، به نحوی که اغلب، همان فعّالیت روزانه، برای سلامتی ایشان کفایت می کند. با توجه به این که ترکیب مزاجی بانوان حاوی رطوبت و سردی بیشتری است، فعّالیت سنگین ورزشی، سلامتی ایشان را به مخاطره می اندازد. ورزش سنگین و تعریق زیاد، با کم کردن رطوبت بدن زن:
لطافت پوست و طراوت چهره او را می کاهد.
ظرافت اخلاقی و عطوفت زنانه اش را رو به خشونت می برد.
میل زناشویی اش را می کاهد.
تعادل هورمونی و نظم قاعدگی او را برهم می زند.
خطر ناباروری را افزایش می دهد.
بدیهی است که ورزش هایی که در ذات خود خشونت یا سختی بیشتری دارند- مانند انواع ورزش های رزمی یا بدنسازی- زیان بیشتری را متوجه سلامتی بانوان می کنند.
استعمار نوین، از سویی زن را دائما تشویق به فعالیت کمتر می کند و او را از فعالیت های مربوط به خانه و همسر و فرزند بر حذر می دارد و با تبلیغ انواع وسائل خانگی مدرن و غیر ضروری ، او را به بی تحرکی تشویق می کند و از سوی دیگر، مرتبا بر طبل تهی از وجاهت علمی ضرورت ورزش بانوان می کوبد تا از این نمد، کلاهی برای اقتصاد حریص خود بمالد و در این میان، این زنان هستند که سلامتیشان به یغما رفته و درآمدشان به تاراج.
اگرچه نوع برخورد غرب با مقوله ورزش آقایان هم از همین جنس است و اصولا مساله ورزش در دنیای مدرن، بیشتر موضوعی سیاسی و اقتصادی است تا علمی و طبّی؛ امّا متضرر شدن بانوان در هیاهوی ورزش های مدرن، بسیار بیشتر است. با توجّه به کاهش میزان فعالیت بانوان در زندگی امروزی، توصیه آن است که ورزش های مناسب مانند پیاده روی در برنامه روزانه ایشان قرار گیرد.
یک راه ساده برای برخورداری از فواید ورزش آن است که روزانه پنج تا شش بار و هر بار دو تا سه دقیقه به صورت درجا ورزش انجام شود به حدی که منجر به خروج مقداری عرق و سرخی چهره شود.
امروزه تاثیرات و فواید مفید ورزش بر زندگی و سلامت جسمی _ روحی انسان بر هیچ کسی پوشیده نیست که از جمله این فواید میتوان موارد زیر را برشمرد:
ورزش مشکلات جسمی را کاهش میدهد و موجب احساس بهتر فرد نسبت به خودش میشود.
ورزش، خواب را بهبود میبخشد.
استرس و اضطراب را کاهش میدهد.
ورزش وزن را کنترل میکند و این یکی از راههایی است که از طریق آن ورزش روحیه و اعتماد به نفس را در فرد بالا میبرد، ورزش در کل میتواند اعتماد به نفس را در افراد زیاد کند.
ورزش عملکرد قلب را بهبود بخشیده و سبب تقویت ماهیچههای قلب میگردد.
فشار خون را کاهش و در مقابل سطح انرژی را افزایش میدهد.
تودهی عضلانی و قدرت بدنی را بهبود بخشیده و تودههای چربی را کاهش میدهد.
و تناسب اندام و ایجاد ظاهری زیبا نیز از مهمترین فایدههای آن است.
توجه!!!!
حال با توجه به نتایج و اثرات مثبت ورزش منظم که در بالا به آنها اشاره شد، شاید این سؤال در ذهنتان مطرح شود که آیا ورزش میتواند درمان مناسبی برای افسردگی باشد؟
در واقع ورزش منظم سلامت جسمی و روحی را حفظ میکند، به این صورت که با کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن امید به زندگی را افزایش میدهد و باعث ایجاد شور و نشاط و رفع افسردگی جهت انجام فعالیتهای روزانه میشود. ورزش صحیح به بدن کمک میکند تا در کنترل سیستم عصبی، بهدست آوردن اعتمادبه نفس، کارکردن و تصمیمگیری صحیح در شرایط بحرانی موفقتر عمل کند.
از لحاظ علمی نیز، اندورفین آزاده شده در حین فعالیتهای ورزشی، عملکردی مشابه مرفین دارد یعنی نوعی مسکن است و میتواند کاهشدهندهی درد باشد. از طرفی به عنوان یک آرامبخش هم شناخته میشود.
مطالعات اخیر نشان داده است که ورزش میتواند به اندازه داروهای ضد افسردگی موثر باشد، گرچه اثرش دیرتر ظاهر میشود. البته این بدان معنی نیست که ورزش تنها راه درمان برای اختلالات روحی روانی است، بلکه حاکی از این است که ورزش میتواند در کنار روان درمانی و تجویز دارو، در بهبود افسردگی نیز نقش بزرگی را ایفا کند.
زمینه ایجاد بیماریهای روانی از جمله افسردگی، بحث پیرامون انتقال دهندههای عصبی و عدم کارکرد صحیح آن (کاهش یا افزایش دوپامین و سروتونین و…) در بروز بیماریهای روانی انکارناپذیر است و یکی دیگر از تأثیرات مثبت ورزش تنظیم در میزان انتقال دهندههای عصبی در سلول عصبی و در نتیجه تعادل و توازن در کارکرد عصبی شخص و کاهش حالت نابهنجاریهای روانی است.
آیا میتوان گفت انجام هر ورزشی به بهبود افسردگی کمک میکند؟
اگرچه انجام هر نوع ورزشی به طور مستمر و از روی برنامه قابلیت غلبه بر افسردگی را افزایش میدهد، اما میتوان گفت: هرچه ورزش دارای حالت استقامتی باشد نقش بیشتری درکاهش افسردگی ایفا میکند.
اما اگر قرار باشد چند نوع فعالیت بدنی مشخص را به شما معرفی کنم، باید بگویم فعالیتهای بدنی متوسطی هستند که تأثیرات قابل ملاحظهای در بهبود افسردگی دارند از جمله :
دوچرخهسواری
رقص و ایروبیک
ورزشهای هوازی
یوگا
پیاده روی و دویدن آرام
شنا کردن
فعالیتهای مربوط به باغبانی، چمنزنی یا تمیز کردن حیاط
ورزش مستمر به طوریکه بدن شروع به تعرق کند و به طور کلی ورزش توام با تعریق و افزایش ضربان قلب، کاهش اضطراب و افسردگی را سبب میشود همچنین باعث افزایش ترشح آنزیمهای اندورفین، دانپورفین و انکفالین شده که اثر تسکین دهنده و آرامش بخش دارند.
منبع: tabaye و مرورى بر تاریخ و مبانى طب سنتى اسلام و ایران